Voor veel aanstaande ouders is een echografie bijzonder fascinerend: je ziet het groeiende kind, zijn grootte, bewegingen en ontwikkeling. Maar verder geeft echografie cruciale informatie over het verloop van de zwangerschap en de gezondheid van het kind en de moeder. De normale prenatale zorg voorziet in 3 echografieën, die elk één keer per trimester worden uitgevoerd.

In deze gids leert u de belangrijkste informatie over echografie in de zwangerschap. Wat is er te zien op het beeld en hoe informatief is het? Wie betaalt het onderzoek? En wanneer kun je het geslacht van het kind zien?

1. echografie is een medische beeldvormingstechniek met laag risico

Het idee om voorwerpen via geluid zichtbaar te maken gaat terug tot militair onderzoek in de 19e eeuw. De methode werd ontwikkeld door de natuurkundige Paul Langevin, die het echolood uitvond voor het lokaliseren van onderzeeërs. Ze werd in de jaren 1940 toegepast in de geneeskunde en is sindsdien voortdurend verder ontwikkeld. Sonografie (Latijn sonus: geluid) maakt het mogelijk om pijnloos en niet-invasief inwendige organen, vaten en weefselstructuren zichtbaar te maken. Met behulp van sonografieën kan de arts ziekten of veranderingen in het lichaam afleiden en een nauwkeuriger diagnose stellen. Echografie heeft verschillende voordelen ten opzichte van röntgenstralen of MRI (magnetic resonance imaging)/CT (computertomografie):

• Er is geen gevaar van schadelijke straling
• Een lichamelijke reactie op de noodzakelijke contrastmiddelen is uitgesloten

Sonografie wordt niet alleen gebruikt bij prenatale diagnostiek, maar ook bij onderzoek van hart-, vaat- of maagziekten.

2. Echografie is een belangrijk onderdeel van preventief medisch onderzoek.

Als noodzakelijke procedure in de prenatale diagnostiek maakt echografie het enerzijds mogelijk een bestaande zwangerschap duidelijk vast te stellen en anderzijds de ontwikkeling van het embryo in de baarmoeder te tonen. In de regel wordt driemaal per zwangerschap een echografie verricht, tussen de 9e-12e week van de zwangerschap, de 19e-22e week van de zwangerschap en de 29e-32e week van de zwangerschap. De kosten worden gedekt door uw ziektekostenverzekering.

Daarnaast zal de gynaecoloog ook een echo maken om de zwangerschap onomstotelijk te bevestigen als de zwangerschapstest positief is en de menstruatie niet is begonnen. Dit gebeurt met behulp van een sonde die in de vagina wordt ingebracht. Afhankelijk van de week van de zwangerschap kan de dooierzak al tijdens dit onderzoek worden gezien (meestal in de 5e-6e week van de zwangerschap). De verzamelde gegevens worden opgenomen in het zwangerschapspaspoort, dat bij alle preventieve controles moet worden meegenomen.

Als de gynaecoloog een risicovolle zwangerschap uitsluit, moet u meestal zelf betalen voor aanvullend echo-onderzoek. Dat geldt ook voor de meer gedetailleerde 3D-sonogrammen, die niet elke gynaecoloog je kan aanbieden. Bij een zwangerschap met een hoog risico, bijvoorbeeld bij een meerling, hoge bloeddruk, een late zwangerschap, eerdere miskramen of bekende erfelijke ziekten in de familie, zal uw gynaecoloog op gezette tijden echografisch onderzoek verrichten, zodat hij snel kan reageren op kritieke veranderingen of mogelijke problemen. Verschillende soorten echografie helpen hem daarbij:

• Doppler-sonografie: Wordt gebruikt om de bloedstroom naar het hart en de bloedvaten te meten.
• Fijne echografie: gedetailleerd zicht op de organen, armen en benen.
• Nuchal translucency test: Meting van de nuchale plooi en de aanwezige vochtophoping, geeft de eerste tekenen van een chromosomale afwijking.

2.1 Dit zijn de kenmerken waarop de gynaecoloog tijdens het onderzoek let

Echografisch onderzoek (vaginaal, via sonde)

• Positie van de foetus (uitsluiting van een buitenbaarmoederlijke of buikzwangerschap)
• Beweging van het embryo
• Regelmatige hartslag
• afwijkingen (syndroom van Down)
• Meervoudige zwangerschap
• adequate ontwikkeling van het kind
• kruin-romp lengte (SSL)
• bipariëtale diameter (BPD, temporale afstand van het kind)
• diameter van de foetuszak (FS)

Daarnaast bepaalt de gynaecoloog aan de hand van de metingen de week van de zwangerschap en kan daarmee een mogelijke geboortedatum berekenen.

Onderzoek (abdominaal, via de buikwand)

• bewegingen, hartactiviteit
• hedendaagse ontwikkeling
• volume van het vruchtwater
• positie en grootte van de placenta (moederkoek)
• meting van de lichaamscontouren
• mogelijke bepaling van het geslacht

Als de arts bij het tweede echo-onderzoek afwijkingen vindt, kan hij of zij verdere prenatale analyses adviseren: vlokkentest, vruchtwaterpunctie of navelstrengpunctie (chordocentese). Al deze methoden maken geen deel uit van de normale screening en worden in verband gebracht met een verhoogd risico op een miskraam. Daarom mogen ze alleen worden uitgevoerd als erfelijke ziekten of genetische afwijkingen worden vermoed.

Onderzoek (abdominaal, via de buikwand)

• Ontwikkeling van het kind (skelet, organen, gezicht, ledematen)
• Positie van het kind (hoofdpositie, bekkeneindpositie, dwarsligging)
• Beweging van de baby
• Hartslag
• Grootte, omtrek en gewicht van de baby
• Hoeveelheid vruchtwater
• Toestand van de placenta

Als de baby in de laatste weken voor de bevalling niet in de aanbevolen hoofdligging is gedraaid, kan dit met behulp van een echo worden gezien. Dit is vooral belangrijk voor verloskundigen, omdat 90% van de kinderen in stuitligging via een keizersnede wordt geboren. Soms kunnen verloskundigen de baby echter laten draaien door zachte druk uit te oefenen op de boven- en onderbuik.

3. 3D-echografie geeft een bijzonder gedetailleerd en levendig beeld van uw kind.

Een 3D-echografie is geen speciale vorm van echografie, maar een technisch verbeterde vorm van beeldvorming. De meeste gynaecologen bieden echter alleen een normale 2D-echografie aan tijdens normale controles, waarvan de resolutie niet noodzakelijkerwijs de nieuwsgierigheid van sommige ouders bevredigt.

Als u uw baby beter wilt bekijken, is een 3D-echo (ook wel fijne echo genoemd) een optie. U moet echter met twee dingen rekening houden: ten eerste beschikt niet elke gynaecologische praktijk over de nodige apparatuur en is niet elke gynaecoloog opgeleid in het gebruik ervan – het kan dus zijn dat u naar een specialist moet gaan. Ten tweede dekt de ziektekostenverzekering niet de kosten van een normale zwangerschap, aangezien een fijne echografie een individuele gezondheidsdienst is. U kunt rekenen op ongeveer 100 euro per echo. Als u echter een hoogrisicozwangerschap heeft, vergoedt uw zorgverzekering dit onderzoek meestal ook.