Geweld speelt helaas een grote rol in de huidige samenleving. Vooral de gewelddaden van jongeren en jongvolwassenen maken de hele bevolking bang.

Daarom is het des te belangrijker om op jonge leeftijd de nodige vaardigheden aan te leren om woede en razernij te beheersen.

Het Faustlos-programma, dat op kleuter- en basisscholen wordt gebruikt, is juist aan dit aspect gewijd.

[button]Faustlos-gids voor ouders[/button]

1 Faustlos – een project voor vroegtijdige preventie van geweld

Zowel kinderen als volwassenen hebben conflicten die moeten worden opgelost. Kinderen reageren vaak zeer heftig wanneer iets niet naar hun zin gaat.

Aangezien agressief gedrag nooit mag worden gebruikt om een conflict op te lossen, zijn tijdige interventie en systematische aanpak van dit probleem van elementair belang.

Het Second Step-concept, dat oorspronkelijk in de VS werd ontwikkeld, is juist aan dit aspect gewijd. De overdracht en verdere ontwikkeling naar het Faustlos-programma werd uitgevoerd door Prof. Dr. med. Manfred Cierpka, Dr. Andreas Schick en Dipl.-Psych. Axel Dewald.

In 2001 werd het Preventiecentrum Heidelberg opgericht om het programma voor kleuter- en basisscholen verder te ontwikkelen en landelijk te integreren.

Vandaag ligt de nadruk nog steeds op de preventie van geweld bij jonge kinderen.

Een lezing van Dr. Cierpka over geweldpreventie op scholen vindt u in de volgende video:

2 Faustlos voor kleuterscholen – een vroege aanpak loont

Vooral kleuters hebben grote problemen om hun woede en razernij te beheersen. Deze nog niet aanwezige impulscontrole is echter van doorslaggevend belang om in het kader van conflictbeheersing zonder geweld te kunnen.

Het is belangrijk dat kinderen emoties toelaten en leren wat ze oproept. Anderzijds moeten kinderen ook leren deze gevoelens op een vreedzame manier los te laten.

Daartoe bevat het Faustlos-programma 28 lessen voor het kleuterniveau, die hoofdzakelijk gewijd zijn aan de drie grote gebieden van

• Empathie
• Impulsbeheersing
• en omgaan met boosheid en woede

woede. Vooral het gebied van empathie, d.w.z. zich inleven in de gevoelens van een ander, helpt kinderen minder agressief te zijn tegenover andere kinderen.

Om dit te illustreren worden rollenspellen en handpoppen gebruikt, waardoor kinderen zich in de schoenen van andere kinderen kunnen verplaatsen.

Tip: Om het Faustlos-programma in het kinderdagverblijf of de kleuterschool te kunnen gebruiken, moeten alle leerkrachten vooraf een training volgen.

Meer informatie over de training voor de implementatie van het programma in de kleuterschool vindt u hier.

3 Faustlos voor basisscholen – consistent werk gedurende drie tot vier jaar

Het Faustlos-concept richt zich vooral op continuïteit. Met een totaal van 51 lessen bevat een casus van het Preventiecentrum Heidelberg zoveel materiaal dat het volstaat voor drie, soms zelfs vier schooljaren.
Voor de ontwikkelaars van de methode is het bijzonder belangrijk dat kinderen niet alleen tijdelijk de onderwerpen impulscontrole, empathie en omgaan met eigen gevoelens behandelen, maar ook hun kennis blijvend uitbreiden.

Zo worden bijvoorbeeld conflictsituaties specifiek geoefend in de afzonderlijke lessen.
In sommige gevallen worden ook plaatjes gebruikt, waarmee de basisschoolleerlingen kunnen bespreken welk gedrag gepast zou zijn.

De oefeningen hebben echter niet alleen betrekking op de omgang met anderen, maar ook op de beleving van de eigen gevoelens.
Dit is gebaseerd op het besef dat kinderen en jongeren die geneigd zijn tot geweld meestal sociale vaardigheden missen.
Zodra kinderen in staat zijn constructief om te gaan met hun eigen negatieve emoties (met name woede en wrok) is het doel bereikt.

Tip: Een groot voordeel van het Faustlos-programma is dat de gedragstraining niet alleen wordt aanbevolen met het oog op geweldpreventie, maar ook helpt bij dreigende psychische problemen.

Inmiddels is er naast het programma voor basisscholen ook een apart trainingsprogramma voor middelbare scholen.

4 Samenvatting van de resultaten

De Faustlos-kit bevat een gedetailleerde handleiding die kan worden gevolgd door leerkrachten van kleuterscholen of lagere scholen.

Uit de evaluatie van het hele concept blijkt dat de aanpak werkt. Met name kinderen die kampten met sterke tekorten, of het nu gaat om een zwakke impulscontrole of een gebrek aan empathie, vertoonden aanzienlijke verbeteringen.

Zo worden kinderen socialer en stoppen ze steeds vaker met agressief gedrag.

Er is nauwelijks kritiek op het programma. Hooguit de hoge tijdsbesteding en de daaruit voortvloeiende beperkte haalbaarheid zijn aspecten die als kritiekpunten worden beschouwd.
Vooral bij leerlingen met een sterke neiging tot geweld is echter intensief en regelmatig werken noodzakelijk om daadwerkelijk zichtbare successen te boeken.

Helaas hebben leerkrachten en opvoeders slechts een beperkte invloed. Als thuis chaos heerst en de aangeleerde waarden met voeten worden getreden, kan zelfs het op zich goed functionerende programma Faustlos slechts een beperkt effect sorteren.

5 Faustlos-gids voor ouders