Heeft u al lange tijd seks met uw partner zonder anticonceptie te gebruiken en wordt u niet zwanger? Daar kunnen vele redenen voor zijn. Misschien heeft u seks buiten uw vruchtbare dagen. Misschien wordt uw leven gekenmerkt door negatieve factoren zoals nicotine- en alcoholgebruik. Of misschien zet je jezelf gewoon te veel emotionele stress op de weg naar het zwanger worden.

Er zijn echter ook medische redenen die ervoor kunnen zorgen dat je ondanks onbeschermde geslachtsgemeenschap niet zwanger wordt. In de geneeskunde is er sprake van vruchtbaarheidsproblemen wanneer je een jaar lang regelmatig seks hebt gehad met je partner zonder anticonceptie en niet zwanger bent geworden. Deze gids informeert u over de oorzaken en behandelingsmogelijkheden.

1. vruchtbaarheidsproblemen kunnen vele oorzaken hebben

Er zijn vruchtbaarheidsstoornissen die ervoor zorgen dat een paar niet zwanger kan worden. Vaak is de oorzaak te wijten aan een ziekte, een infectie in het verleden of zelfs milieu-invloeden. Psychologische en genetische factoren kunnen ook een rol spelen, evenals de leeftijd van beide actoren.

Let op: Aangezien zowel mannen als vrouwen last kunnen hebben van vruchtbaarheidsproblemen, is het belangrijk om een anamnese af te nemen om na te gaan welke beperkingen de oorzaak zijn. Het gaat er daarbij niet om een schuldige aan te wijzen, maar om samen na te gaan welke actie of behandeling nu kan worden ondernomen.

2 Vruchtbaarheidsproblemen bij vrouwen worden meestal veroorzaakt door ziekten van de vrouwelijke organen.

• Eierstokken: Hormonale en stofwisselingsstoornissen zijn de belangrijkste redenen waarom de eierstokken niet goed functioneren. De oorzaken van dergelijke vruchtbaarheidsstoornissen zijn ondergewicht of overgewicht, fysieke belasting, stress of medicatie.
• Eileiders: Een gevolg van een buitenbaarmoederlijke zwangerschap, endometriose of een operatie kan zijn dat de eileiders geblokkeerd zijn. Dit maakt het moeilijk of zelfs onmogelijk voor sperma om door te dringen.
• Baarmoederhals: De slijmprop die bij een gezonde vrouw de baarmoeder afsluit, wordt net op tijd voor de eisprong vloeibaar en maakt de weg vrij voor mannelijk sperma. Als deze functie verstoord is, bijvoorbeeld door een operatie, ontsteking of andere reeds bestaande aandoeningen, wordt de weg voor het sperma geblokkeerd.
• Baarmoeder: Myomen of endometriose kunnen de regelmatige werking van de baarmoeder beperken en een vruchtbaarheidsprobleem worden.
• Miskramen: Miskramen kunnen op lange termijn tot vruchtbaarheidsproblemen leiden.
• Steriliteit: Er zijn ziekten waarbij het immuunsysteem de ei- of zaadcellen als vreemde lichamen ziet en ze afstoot.
• Hormonale schommelingen: Deze kunnen het relatief moeilijk maken om het vruchtbaarheidsvenster te bepalen. Het bepalen van de vruchtbare dagen is echter noodzakelijk om op het “juiste moment” seks te hebben en zwanger te worden.

3. Vruchtbaarheidsproblemen bij mannen hebben meestal te maken met de snelheid of het transport van sperma.

• Gestoorde spermatogenese: Als het aantal zaadcellen afwijkt van de standaardwaarden, kan dit verschillende oorzaken hebben. Een achtergebleven testikel, infectie van de testikels of bijbal, testikelverwondingen tijdens het sporten en verdikte aderen in het scrotum kunnen hiervoor aanleiding zijn. Ook testikeltumoren en zwaar nicotinegebruik kunnen de spermaproductie negatief beïnvloeden.
• Verstoring van het spermatransport: Een vasectomie, een liesbreuk of verlittekening van de zaadleiders door andere oorzaken kunnen de transportroute verstoren, zodat de zaadcellen niet in de zaadvloeistof terechtkomen en dus ook niet in het ejaculaat. Het is mogelijk de kanalen operatief te openen of het sperma operatief te verwijderen voor kunstmatige inseminatie.
• Niet sluiten van de blaas: Als het sluiten van de prostaat en de blaas niet lukt, komt het ejaculaat in de blaas terecht.
• Steriliteit: Er zijn ziekten die ertoe leiden dat het immuunsysteem zaadcellen als vreemde lichamen beschouwt en ze afstoot als onderdeel van een auto-immuunreactie.

4. Vruchtbaarheidsproblemen kunnen zich voordoen bij het eerste en tweede kind.

Eén keer zwanger worden betekent niet noodzakelijk dat je voor altijd immuun bent voor vruchtbaarheidsproblemen. Dit betekent dat u zelfs na een succesvolle eerste zwangerschap misschien geen tweede keer zwanger kunt worden. Volgens schattingen ziet de kans er als volgt uit:

• Van elke 100 vrouwen tussen 20 en 44 jaar worden er één of twee niet zwanger, ook al hebben ze jarenlang seks gehad zonder anticonceptie.
• Van de 100 vrouwen die al een kind hebben, zullen er tien niet zwanger worden, ook al hebben ze jarenlang seks gehad zonder anticonceptie.

Volgens het Federaal Centrum voor Gezondheidsvoorlichting zijn de vruchtbaarheidsproblemen ongeveer als volgt verdeeld:

• In 30 tot 40 procent van de gevallen zijn vruchtbaarheidsstoornissen bij de man of de vrouw verantwoordelijk voor de onvervulde kinderwens.
• In 20 tot 30 procent van de gevallen worden beiden getroffen door vruchtbaarheidsproblemen.
• Slechts in 10 tot 15 procent van de gevallen tast de geneeskunde in het duister.

5. vruchtbaarheidsbehandeling realiseert de kinderwens ondanks vruchtbaarheidsproblemen

Als je er samen achter komt dat je niet op natuurlijke wijze zwanger kunt worden, zijn er alternatieve routes die je nu moet bewandelen. De juiste aanpak begint – zoals in het begin al gezegd – met de anamnese. Met andere woorden: zoek uit waarom het niet lukt.

Afhankelijk van de onderliggende reden als vruchtbaarheidsstoornis in uw geval, kunnen verschillende behandelingen leiden tot een vervulde kinderwens – ondanks vruchtbaarheidsstoornissen.

Voor zowel mannen als vrouwen kunnen chirurgische ingrepen vooraf de kinderwens realistischer maken. Ook het gebruik van hormoonpreparaten is mogelijk om de kinderwens te realiseren.

Daarnaast zijn er deze drie behandelmethoden die onder de noemer kunstmatige inseminatie vallen.

Methode van kunstmatige inseminatie	Beschrijving
Inseminatie	Bij inseminatie wordt het sperma van de man rechtstreeks in de baarmoeder van de vrouw ingebracht. Deze methode wordt gebruikt wanneer de zaadcellen te traag zijn om bijvoorbeeld door het baarmoederhalsslijm heen te dringen. Ook als een koppel geen seks mag hebben, is inseminatie een mogelijk alternatief om de kinderwens te realiseren.
In-vitrofertilisatie (IVF)	Bij in-vitrofertilisatie (IVF) worden, na hormonale stimulatie van de eierstokken, eicellen bij de vrouw weggenomen en vervolgens samengebracht met het sperma van de man. De bevruchting zelf vindt plaats buiten het lichaam van de vrouw, maar zonder actieve tussenkomst.
Intracytoplasmatische sperma-injectie (ICSI)	Intracytoplasmatische sperma-injectie (ICSI) werkt ongeveer hetzelfde als een IVF-behandeling. Bij een ICSI-behandeling wordt het sperma echter rechtstreeks in de eicel geïnjecteerd. Als de bevruchting geslaagd is, wordt de eicel in de baarmoeder geplaatst.