Maar wat gaat er eigenlijk schuil achter dit concept? Welk beeld van het kind staat op de voorgrond en waarom is er kritiek op het vrijeschoolonderwijs?

In onze gids gaan we uitgebreid in op het mensbeeld van het vrijeschoolonderwijs, leggen we de rol van de opvoeder uit, zodat u zich een eigen indruk van het concept kunt vormen.

[button]Verdere literatuur over het onderwerp[/button]

1. het begin van “anti-autoritair” onderwijs

Het vrijeschoolonderwijs ontstond kort na het einde van de Eerste Wereldoorlog in 1919. Er was nogal wat toeval voor nodig om Rudolf Steiner, de grondlegger van het vrijeschoolconcept, in staat te stellen zijn eerste school te openen.
De baas van het sigarettenbedrijf Waldorf-Astoria had het welzijn van zijn werknemers en hun kinderen op het oog en besloot daarom een school op te richten. Rudolf Steiner, die eerder naam had gemaakt als publicist, esotericus en docent, nam deze taak op zich.

Het vrijeschoolonderwijs is in essentie gebaseerd op de principes van de antroposofie. Zowel revolutionaire als spirituele en pedagogische gedachten spelen een centrale rol.

Centraal staat een maatschappelijke indeling in drie gebieden:

• Het geestelijke niveau omvat de gebieden wetenschap, godsdienst en opvoeding en cultuur.
• Het leven in de rechtsstaat omvat algemeen geldende regels, wetten en algemeen geldende afspraken tussen mensen.
• Onder de economische sfeer schaart Steiner de gebieden handel, productie en consumptie.

In de geest van de Franse Revolutie verbindt de schepper van het vrijeschoolonderwijs deze gebieden met de centrale begrippen vrijheid, gelijkheid en broederschap.

2. in het vrijeschoolonderwijs heeft alles zijn tijd

Strikte regels en koppig leren hebben geen plaats in de vrijeschool. Het holistische concept van het vrijeschoolonderwijs is er veeleer op gericht dat elk kind zich zowel lichamelijk als geestelijk individueel ontwikkelt.
Kinderen moeten eerst leren bewegen en rechtop lopen voordat cognitieve vaardigheden worden bevorderd.

Volgens de principes van het vrijeschoolonderwijs kan de opvoeding van kinderen pas beginnen op het moment dat ze lichamelijk volgroeid zijn. Voorstanders van deze theorie bekritiseren veel moderne kleuterscholen omdat zij zich te veel richten op cognitieve kwaliteiten, zodat de lichamelijke rijpheid pas veel later wordt bereikt.

Het doel van het vrijeschoolonderwijs is de perfecte timing te vinden om kinderen te helpen en te ondersteunen in hun vrije ontwikkeling.

Daarbij geldt de duidelijke volgorde:

• Elk kind moet eerst leren lopen.
• Daarna volgt de ontwikkeling van de woordenschat.
• Het vrijeschoolonderwijs ziet de ontwikkeling van het zelfstandig denken als laatste stap.

Volgens de voorstanders van het vrijeschoolconcept gaat bij een andere volgorde een gezonde opvoeding van het kind verloren en worden de afzonderlijke aspecten slechts onvoldoende ontwikkeld.

Het leren van feiten is in de eerste jaren niet relevant. De complexe ontwikkeling van gevoelens en gedachten maakt alleen de verwerving van wijsheid mogelijk die niet in boeken te vinden is.

3. de verbeelding stimuleren

Omdat het bevorderen van vrijheid en creativiteit een groot deel van de pedagogische taak is, staat natuurlijk speelgoed vaak centraal in het vrije spel. In een vrijeschool vind je dus vrijwel geen commercieel speelgoed.
Het gaat er veel meer om vanuit natuurlijke materialen eigen ideeën te ontwikkelen en niet van meet af aan in vaste structuren te werken. Het “speelgoed” is vaak

• meegebrachte en in kleine stukjes gezaagde takken
• kleine steentjes of andere stenen
• schelpen
• eikels of kastanjes

Naast het ontwikkelen van hun eigen ideeën moeten de kinderen actief leren waar de dingen die ze gebruiken vandaan komen.

4 De dagelijkse routine in de Waldorf Kindergarten

In veel kleuterscholen die de Steiner-pedagogiek volgen, kun je je kinderen vaak van ’s morgens tot ’s middags afzetten of gebruik maken van opvang voor de hele dag. Vooral het concept van de dagopvang wordt steeds meer uitgebreid, zodat ook werkende ouders kunnen kiezen voor een kleuterschool die deze pedagogiek volgt.

Door de liberale oriëntatie zijn er geen vaste rituelen die voortdurend gevolgd worden. Dit betekent echter helemaal niet dat de kinderen aan hun lot worden overgelaten, maar dat het onderwijs in de kleuterschool gericht is op de seizoenen en de individuele capaciteiten en mogelijkheden van de omgeving.

Vaak wordt een driedelige ochtend gepland om aan de drie gebieden lichaamsbeweging, spraak en denken te voldoen. Zo is het in veel instellingen gebruikelijk dat de eerste tijd wordt gebruikt voor vrij spel. Dit vrije spel wordt gekenmerkt door het feit dat de opvoeders de kinderen geen instructies geven, maar als rolmodel fungeren om de kinderen aan te moedigen hen te imiteren.

Dit spel wordt vaak gevolgd door een gezamenlijk ontbijt waarbij alle kinderen helpen. Als er nog wanorde heerst en er veel voorwerpen verspreid liggen, worden de opvoeders aangemoedigd om de kinderen te inspireren zelf op te ruimen. Er worden echter geen duidelijke bevelen gegeven, zodat de kinderen zelf beseffen hoe belangrijk deze taak is.

Meestal worden na het ontbijt groepsopdrachten uitgevoerd die de kleintjes dichter bij een begrip van de natuur en haar dingen brengen. Het is bijvoorbeeld gebruikelijk dat samen tuinieren een vast onderdeel van de dag wordt. Maar ook kleinere uitstapjes in de omgeving of zelfs het bouwen van een hut zijn mogelijke programmapunten in deze periode.

Na deze fase ligt de nadruk meestal op praten. De opvoeder vertelt verhalen, draagt een sprookje voor aan de groep of maakt een poppenkast alleen, met andere opvoeders of de kinderen.

Vrij spel wordt gekenmerkt door de volgende kernpunten:

• Alles is op zijn plaats zodat het kind leert over veiligheid en orde.
• Het spel zelf mag geen specifieke functie hebben. Het kind moet eerst zijn eigen functie vinden.
• De opvoeder dient als rolmodel, aangezien het doel imitatie is.

5 De taak van de opvoeder

Iedere opvoeder die in een vrijeschool werkt heeft een grote verantwoordelijkheid tegenover de kinderen. Binnen het kader van zijn of haar beslissing is de individuele opvoeder vrij om de ontwikkeling van de kinderen duurzaam te bevorderen.
Door de bijzondere vertrouwensrelatie is er meestal geen wisseling van opvoeder, zodat de groep samen met de opvoeder rijpt.

De vrije oriëntatie omvat echter ook vaste structuren waarin de kinderen steun vinden om tot rust te komen.
Hoewel het vrije spel zelf steeds varieert, blijven er vaste tijden voor een bepaald soort activiteit, zoals verhaaltijd, samen ontbijten of zelfs de lunch.

Ritmisch spel en muzikaliteit kenmerken een groot deel van de dagelijkse routine in de Waldorf Kindergarten.

De pedagogie van Steiner is gebaseerd op een zevenjarig ritme. De basisgedachte hierachter is dat kinderen in de eerste zeven jaar weinig denken en in plaats daarvan meer voelen en de verschillende gewaarwordingen beginnen te ordenen.
De sensorimotorische ontwikkeling, zoals dit door aanhangers van het vrijeschoolonderwijs wordt genoemd, wordt beschouwd als de basis voor de volgende zeven jaar, waarin mentale en sociale processen steeds belangrijker worden.

6. Feesten vieren en de seizoenen beleven

Kinderen zijn enthousiast over festivals. Door er actief aan deel te nemen en ze vorm te geven, leren ze de sfeer van het desbetreffende feest te herkennen en in zich op te nemen. Gezamenlijk knutselen, een nieuwe kamerinrichting voor bepaalde seizoenen en wisselende verhalen tijdens verhaaltijd maken de religieuze of historische gelegenheden begrijpelijk.

Daarom spelen de volgende feestdagen een belangrijke rol in de kleuterschool:

• Driekoningen
• Carnaval
• Pasen
• Pinksteren
• Thanksgiving
• Sint Maarten
• Kerstmis

Aangezien het vrijeschoolonderwijs niet alleen in Duitsland veel aanhangers heeft, maar ook over de hele wereld zeer populair is, zijn er niet alleen christelijke feestdagen. In sommige landen bepalen joodse of islamitische feestdagen het verloop van het jaar.

7. kleding en voeding – de natuur heeft het voor het zeggen

De oriëntatie van het vrijeschoolonderwijs staat heel dicht bij de natuur. Vaak hebben de kleuterscholen of scholen een eigen tuin waarin de kinderen samen met de opvoeders iets verbouwen.
De holistische benadering maakt een evenwichtig dieet onvermijdelijk. Een eenzijdig dieet zou het doel om alle zintuigen zo goed mogelijk te verzorgen teniet doen.

Hetzelfde geldt voor de kleding van de kinderen. Het natuurproduct wol is van bijzonder belang, omdat dit type kleding grotendeels zonder chemicaliën werkt. De wolvezels nemen vocht op en zorgen tegelijkertijd voor warmte in de winter. Opvallende patronen belemmeren de ontwikkeling van de kinderen tot een vrij mens die eerst zichzelf moet vinden. Een zekere terughoudendheid moet de kinderen in staat stellen hun individualiteit te ontwikkelen.
In het kader van de kleurenleer kent het vrijeschoolconcept een bepaalde betekenis toe aan verschillende kleuren, zodat rustige kinderen andere kleuren dragen dan zeer actieve kinderen.

In tegenstelling tot de klassieke vijf zintuigen zijn in het vrijeschoolonderwijs twaalf zintuigen aanwezig, die het hele gevoel kenmerken. Het doel van de hele opvoeding, evenals de voeding en ook de kleding, is de dingen met alle zintuigen waar te nemen. Steiner deelt de twaalf zintuigen die hij beschrijft in bij de lichamelijke zintuigen, de sociale zintuigen en de cognitieve zintuigen:

Lichamelijke zintuigen	sociale zintuigen	cognitieve zintuigen
Gevoel van beweging Gevoel van leven Gevoel van aanraking Gevoel van evenwicht	Smaak Gevoel van geur Zintuiglijke waarneming Gevoel van warmte	Gevoel van gehoor Zintuiglijke waarneming Gevoel van denken Zintuig van het ego

8 Een kritische kijk op het vrijeschoolonderwijs

Zeker zijn er facetten die in het voordeel van Steiners concept spreken. Veel opvoeders uiten echter ook massale kritiek en bestempelen het model als achterlijk. In het volgende kleine overzicht hebben we enkele voor- en nadelen op een rijtje gezet, zodat u zelf een oordeel kunt vormen:

9. verdere literatuur over het onderwerp

No products found.

No products found.

No products found.