We lichten je in onze gids over het onderwerp gehechtheidstheorie in. We leggen de aanpak uit en leggen uit welke verschillende soorten gehechtheid er zijn. Tot slot laten we zien in welke gevallen er sprake kan zijn van een gehechtheidsstoornis.

[button]Boeken over gehechtheidstheorie online kopen[/button]

1. mensen hebben een aangeboren behoefte aan nauwe relaties met medemensen.

Sigmund Freud ontwikkelde aan het begin van de 20e eeuw de drifttheorie. Volgens deze theorie ontwikkelt de hechte band tussen moeder en kind zich vooral door orale bevrediging tijdens de borstvoeding. In de jaren 1950 ontstond er echter steeds meer kritiek op deze theorie.

John Bowlby, een Britse kinderarts en kinderpsycholoog, was er vast van overtuigd dat er een biologisch fenomeen achter de hechte band zat. Hij voerde veel verschillende studies uit en kwam tot de conclusie dat een gebrek aan moederlijke zorg een enorme invloed heeft op iemands ontwikkeling en geestelijke gezondheid.

Bowlby’s gehechtheidstheorie richt zich vooral op de relatie tussen moeder en kind. Volgens deze theorie voelt elk pasgeboren kind de behoefte om in reële of subjectieve gevaarlijke situaties de bescherming van een vertrouwd persoon te zoeken. Zo ontstaat een interactief gehechtheidssysteem. De kinderen rennen achter hun moeder aan, klampen zich vast, huilen en tonen wanhoop omdat ze in de steek gelaten zijn.

Uit recent onderzoek blijkt dat een kind zich in het eerste levensjaar aan maximaal twee tot drie personen kan hechten.

In deze situaties is het belangrijk het kind veiligheid en bescherming te bieden. Exploratief gedrag wordt pas mogelijk als het kind zich veilig voelt. Veelvuldig oogcontact zorgt voor een constante geruststelling.

De gevoeligheid van de verzorger is van groot belang voor een goede kwaliteit van gehechtheid. Het begrip gevoeligheid gaat terug op de Amerikaans-Canadese ontwikkelingspsychologe Mary Ainsworth, die nauw samenwerkte met John Bowlby. Samen ontwikkelden zij in de daaropvolgende jaren de gehechtheidstheorie verder. Gevoeligheid wordt gezien als het situationeel gepaste gedrag van de verzorger. Door begrip en een passende reactie kan het kind een gevoel van zelfbeschikking ontwikkelen.

2. de vreemde situatie maakt de beoordeling van gehechtheidsgedrag mogelijk

Al na ongeveer zes maanden begint een baby zijn verzorger te missen en naar haar uit te kijken. Om de kwaliteit van de gehechtheid te testen, ontwikkelden Mary Ainsworth en haar collega’s de zogenaamde vreemdelingensituatietest. In deze laboratoriumsituatie werden kinderen van 12 tot 18 maanden oud in verschillende situaties getest op gehechtheid en exploratiegedrag.

Hetdoel van de test was na te gaan hoe een kind zich gedraagt in aanwezigheid en afwezigheid van zijn moeder. Met deze testprocedure kunnen kinderen tot vijf jaar worden getest op de kwaliteit van gehechtheid.

De test bestaat uit de volgende acht situaties van elk drie minuten:

• 1. moeder en kind komen een speelkamer binnen.
• 2. het kind mag de onbekende kamer verkennen.
• 3. een vreemde komt binnen en maakt contact met zowel de moeder als het kind. 4. de moeder verlaat de kamer en laat het kind gaan.
• 4. de moeder verlaat de kamer en laat het kind bij de vreemde achter. 5. terwijl de vreemde de kamer verkent, wordt het kind bij de vreemde achtergelaten.
• 5. terwijl de vreemdeling de kamer verlaat, komt de moeder terug. 6.
• De moeder verlaat de kamer en laat het kind alleen. 7.
• 7. de vreemdeling komt weer binnen.
• 8. de moeder komt weer binnen terwijl de vreemdeling de kamer verlaat.

3. de verschillende soorten gehechtheid

Metbetrekking tot de verschillende gedragingen deelde Ainsworth kinderen in verschillende gehechtheidstypen in.

Gehechtheidstype	Frequentie	Beschrijving	Gedrag in vreemde situatie
Veilige gehechtheid	60-70% van de kinderen	Kinderen hebben vertrouwen in de betrouwbaarheid van de gehechtheidsfiguur Hechtingsfiguur is veilig uitgangspunt om de omgeving te verkennen Kinderen hebben goede sociale vaardigheden kunnen nabijheid en afstand goed reguleren	Het kind huilt en schreeuwt als de verzorger de kamer verlaat. Het kind laat zich niet troosten door de vreemde. Als de verzorger terugkomt, is het kind blij en probeert het onmiddellijk lichamelijk contact te maken. Kort daarna kan het kind de omgeving weer verkennen en contact maken met de vreemdeling.
Onzekere-vermijdende gehechtheid	10-15% van de kinderen	Kinderen vertonen weinig gehechtheidsgedrag Compenseren de stress door de omgeving te blijven verkennen. Voelen verlatenheid als afwijzing Kinderen vermijden verder contact met de gehechtheidsfiguur de gehechtheidsfiguur toont ook een afwijzende houding	Wanneer de moeder de kamer verlaat, is het kind niet onder de indruk. Het blijft spelen en de omgeving verkennen. Als de moeder vervolgens terugkeert in de kamer, wordt zij consequent vermeden. Het geeft zelfs de voorkeur aan de vreemde als contactpersoon.
Onzekere-ambivalente gehechtheid	10-15% van de kinderen	Kinderen vertonen zeer ambivalent gedrag ten opzichte van de gehechtheidsfiguur ze zijn tegelijkertijd angstig, maar ook zeer afhankelijk van de gehechtheidsfiguur vertonen geen exploratiegedrag ondanks de aanwezigheid van de moeder Hechtingsfiguur wordt als onbetrouwbaar gezien vanwege tegenstrijdig gedrag	Het kind huilt en schreeuwt wanneer de moeder de kamer verlaat. Bovendien vertoont het agressieve trekken door op de deur te bonzen. Wanneer de verzorger terugkeert, klampt het kind zich sterk vast en is het nauwelijks te kalmeren. Het vertoont zeer ambivalent gedrag en wordt heen en weer geslingerd tussen woede en de behoefte aan nabijheid.
Ongeorganiseerde gehechtheid	5-10% van de kinderen	Kinderen vertonen een tegenstrijdig gedragspatroon geen duidelijk gedrag bij afwezigheid en terugkeer van de verzorger bizar gedrag zoals bevriezing of stereotype bewegingen emotionele communicatie is verstoord door verlating in veel gevallen hebben kinderen verwaarlozing of misbruik meegemaakt verzorgers zijn ook vaak getraumatiseerd	Het kind kan de situatie van scheiding niet aan. De angst en emoties overweldigen het kind en bevriezen het letterlijk. Omdat de gehechtheidsfiguur voor zowel veiligheid als angst staat, wordt het kind emotioneel overweldigd.

4. effecten op de ontwikkeling van het kind

De verschillende gehechtheidskwaliteiten hebben natuurlijk invloed op de ontwikkeling en de persoonlijkheid van kinderen. Kinderen die kunnen worden ingedeeld bij het veilige gehechtheidstype hebben al strategieën ontwikkeld om met verschillende stressvolle situaties om te gaan. De kinderen zijn onbevangen en vertonen later nauwelijks angsten. Tijdens het vrije spel zijn ze zeer fantasierijk en zeer geconcentreerd. Ze vertonen bijna geen psychopathologische kenmerken.

Hettegenovergestelde is het geval bij onveilige gehechtheid. Deze kinderen vertonen vaker angst, vooral in de adolescentie, en hebben problemen met het leggen van sociale contacten. Ze hebben een lager zelfbeeld omdat ze vaak geconfronteerd zijn met afwijzing en afwijzing. Bovendien hebben deze kinderen ook moeite met het leggen van contacten met leeftijdsgenoten. Wat de gedesorganiseerde gehechtheid betreft, hebben studies ook aangetoond dat de kinderen vaak leer- en concentratieproblemen hebben.

Volgens de NICHD-studie, die vanaf 1991 in de VS is uitgevoerd, is het gebrek aan gevoeligheid van de verzorger de centrale factor bij het ontstaan van een onzekere moeder-kind-band.

De gehechtheid in de vroege kinderjaren heeft een algemene invloed op:

• zelfperceptie
• persoonlijkheidsontwikkeling
• waarden en moraal
• de eigen koppelrelatie
• Stressbestendigheid en vatbaarheid voor ziekten

5. onderscheid tussen een gehechtheidsstoornis en een onzeker gehechtheidspatroon

Eenonzeker gehechtheidspatroon leidt niet noodzakelijk tot een gehechtheidsstoornis bij kinderen. De onzekere gehechtheidstypen liggen meestal binnen het normale bereik. Alleen wanneer ze bijzonder uitgesproken zijn, kunnen ze leiden tot een gehechtheidsstoornis. In slechts ongeveer 3-5% van alle gevallen is er sprake van een gehechtheidsstoornis.

5.1 De oorzaken van hechtingsstoornissen

Vooral een gedesorganiseerde gehechtheidskwaliteit leidt in veel gevallen tot een hechtingsstoornis. Het treedt op in de eerste vijf levensjaren en leidt ertoe dat het kind angstig is en problemen vertoont in sociaal gedrag.

Al met al zijn er veel verschillende factoren die tot een hechtingsstoornis kunnen leiden. De signalen voor een hechtingsstoornis kunnen dan ook zeer verschillend zijn. Om een duidelijke diagnose te kunnen stellen, moeten de gedragingen en symptomen gedurende enkele maanden worden geobserveerd.

Veel voorkomende triggers zijn:

• fysiek en seksueel geweld
• verwaarlozing
• constante verandering van verzorgers
• verliezen
• ervaren geweld
• onverwerkt trauma van de verzorger

5.2 Verschillende soorten hechtingsstoornissen

De volgende typen kunnen worden onderscheiden:

• Geen tekenen van gehechtheidsgedrag: Deze stoornis lijkt sterk op het onzeker-vermijdend gehechtheidspatroon, maar in een veel meer uitgesproken vorm. De getroffen kinderen vertonen geen gehechtheid aan de verzorger en vertonen bijgevolg geen gehechtheidsgedrag bij gevaar.
• Ongedifferentieerd gehechtheidsgedrag: Kinderen gebruiken zowel bekende als onbekende personen als vertrouwelingen. Een andere vorm is risicogedrag. In dit geval zetten de kinderen hun risicogedrag ondanks vele ongevalervaringen voort om aandacht te krijgen.
• Overdreven gehechtheidsgedrag: De kinderen zijn extreem gefocust op de gehechtheidsfiguur en kunnen zelfs in hun aanwezigheid niet verkennen. In veel gevallen ontstaat deze stoornis omdat zowel het kind als de verzorger een sterke angst voor verlies hebben.

• Geremd gehechtheidsgedrag: Getroffen kinderen zijn extreem aangepast en reageren niet op een scheidingssituatie. Zij zijn geneigd hun gevoelens te tonen aan vreemden in plaats van aan de gehechtheidsfiguur. Triggers zijn vaak geweldservaringen.
• Agressief gehechtheidsgedrag: De behoefte aan gehechtheid wordt gecommuniceerd door middel van agressie. Kinderen die opgroeien in een gezin met agressieve omgangsvormen worden vaak beïnvloed.
• Rolomkering: Bij dit type stoornis worden de rollen van kind en verzorger omgedraaid. Het kind zorgt bijvoorbeeld voor zijn moeder. In veel gevallen ligt de angst van het kind voor verlies ten grondslag aan deze hechtingsstoornis, omdat de moeder of vader een psychische aandoening heeft.
• Hechtingsstoornis met verslavingsgedrag: Kinderen die geen lichamelijke verzorging krijgen, bevredigen hun behoefte aan nabijheid door bijvoorbeeld te eten. Bij een volwassene kan deze stoornis leiden tot verschillende verslavingen.
• Hechtingsstoornis met psychosomatische symptomen: Onvoldoende emotionele nabijheid kan de groei van het kind afremmen. Door emotionele aandacht kan de groei weer gestimuleerd worden.

Let op: Alle hechtingsstoornissen kunnen leiden tot angst, paniek, depressie, depersonalisatie of somatoforme stoornissen, zodat een passende behandeling nodig is.

6 Kritiek op de gehechtheidstheorie

Bowlby’s gehechtheidstheorie richt zich vooral op de moeder-kind relatie. Dit is in veel recent onderzoek bekritiseerd, omdat vaders deze rol natuurlijk ook op zich kunnen nemen. Bovendien hoeft de primaire gehechtheidsfiguur niet de biologische moeder of vader te zijn.

Ook wordt vaak bekritiseerd dat Bowlby beweert dat onzekere gehechtheid rechtstreeks verband houdt met psychische aandoeningen bij het kind. Dit komt omdat er veel andere beïnvloedende factoren zijn die in de ontwikkeling moeten worden meegenomen. Aan de andere kant garandeert een veilige gehechtheid niet dat het kind zich noodzakelijkerwijs positief ontwikkelt.

Hoewel Bowlby’s gehechtheidstheorie enkele twijfelachtige onderdelen bevat, dient zij vandaag de dag nog steeds als basis voor veel psychologische theorieën en socialisatietheorieën.

7. boeken over hechtingstheorie online kopen

No products found.

No products found.

No products found.