In ruimere zin is het het vermogen om taal niet alleen te zien als een middel om informatie te verwerken, maar ook om de structuur zelf te vatten.
In engere zin gaat het om het herkennen van rijmen en lettergrepen en het begrijpen hoe afzonderlijke woorden zijn opgebouwd en het opsplitsen ervan in klanken.
Ja, dit leidt tot veel latere problemen. Vaak krijgen kinderen later problemen met lezen en spellen of dyslexie.
Hoe eerder dit echter wordt onderkend, hoe eerder tegenmaatregelen kunnen worden genomen om de vaardigheid te bevorderen door gerichte oefeningen.
Er zijn een aantal verschillende tests die gebruikt kunnen worden op verschillende momenten in de ontwikkeling van het fonologisch bewustzijn. Sommige tests zijn afgestemd op kinderen in de kleuterklas, terwijl andere tests gericht zijn op basisschoolleerlingen.
Op de basisschool leren kinderen lezen en schrijven. De ontwikkeling van het fonologisch bewustzijn begint echter al op de kleuterschool.
Wat er precies achter deze term zit en hoe fonologisch bewustzijn bij kinderen kan worden bevorderd, wordt uitgelegd in ons artikel.
[button]Meer literatuur over gerichte ondersteuning[/button]
Inhoudsopgave
1 Fonologisch bewustzijn – een wat logge term
Fonologisch bewustzijn is een deelgebied van de fonologische informatieverwerking. Concreet verwijst het naar het vermogen om de structuur van taal te begrijpen.
Het gaat niet om de betekenis van afzonderlijke woorden of de zin van een zin, maar om het waarnemen van taal in zijn geheel.
Kinderen leren hoe woorden en zinnen gestructureerd zijn. Een enkel woord bestaat uit één of meestal meerdere lettergrepen en kan dienovereenkomstig worden gescheiden.
Fonologisch bewustzijn omvat ook het vermogen om klanken in een woord te herkennen of met behulp van een klank een woord te vormen.
Niet alleen afzonderlijke woorden, maar ook zinnen spelen echter een belangrijke rol bij de verwerving van geschreven taal. Kinderen moeten er daarom van bewust worden gemaakt dat een zin bestaat uit verschillende woorden, die op hun beurt sterk in lengte kunnen verschillen.
Of en in welke mate fonologische bewustzijnsoefeningen nodig zijn om te leren lezen en schrijven of dat dit niet automatisch gebeurt bij het leren van de taal is een kwestie van voortdurende discussie.
In deze video zie je de verschillende vaardigheden van drie kinderen in verschillende leeftijdsgroepen:
2. herkennen van stoornissen op het gebied van fonologisch bewustzijn
Kinderen in de kleuterklas komen voor het eerst in aanraking met fonologisch bewustzijn tijdens het rijmen. Zij beseffen dat bepaalde woorden samengaan en andere niet, ongeacht de betekenis van de afzonderlijke woorden.
Als er op dit punt al moeilijkheden zijn, kan dit vrij gemakkelijk worden vastgesteld, aangezien kinderen het heel moeilijk vinden om rijmende woorden te vinden of zelfs om woorden in een bepaald ritme te scheiden tijdens het klappen.
Tip: Als het vermoeden bestaat dat het fonologisch bewustzijn onvoldoende ontwikkeld is, zijn er verschillende tests die relatief zinvolle resultaten opleveren. Het doel van elke test is na te gaan of speciale ondersteuning nodig is om taalontwikkelingsstoornissen tegen te gaan.
3 Gerichte training – kinderen met moeilijkheden hebben speciale ondersteuning nodig
Voordat een kind naar de basisschool gaat, moet het de basisbeginselen van het fonologisch bewustzijn al kennen.
Dit maakt het veel gemakkelijker om zinnen te vormen en te spelen met afzonderlijke woorden.
Als het taalgevoel echter onvoldoende ontwikkeld is, bestaat het risico dat deze eerste moeilijkheden zich ontwikkelen tot een lees- en spellingsstoornis of zelfs tot dyslexie.
Om dit te voorkomen kunnen ouders en opvoeders zich in eerste instantie richten op actieve betrokkenheid en op spelletjes die het taalbegrip bevorderen.
Daarnaast is er een breed scala aan materiaal om het fonologisch bewustzijn te verbeteren. Het trainingsprogramma van Würzburg is speciaal afgestemd op dit type ondersteuning.
Een iets andere aanpak met hetzelfde doel is het taalprogramma letter-klankkoppeling.
Een gedetailleerd overzicht van de werkbladen en de mogelijkheden van de programma’s vindt u hier.
4 Vroegtijdig ingrijpen voorkomt problemen later
Helaas zijn er geen tests die nauwkeurig kunnen voorspellen of en in welke mate een kind speciale ondersteuning nodig heeft. Wel zijn er duidelijke tendensen die wijzen op mogelijke problemen op taalgebied.
Neem de resultaten daarom serieus en overweeg vroegtijdig ingrijpen. Zo bespaart u kinderen langdurige en duidelijk duurdere logopedische behandelingen die pas op 8- of 9-jarige leeftijd beginnen.
Hoewel vroege ondersteuning van het fonologisch bewustzijn problemen bij het leren schrijven helpt voorkomen, is er geen garantie dat andere taalstoornissen op deze manier kunnen worden verholpen.
Het is echter veel gemakkelijker om iets vanaf het begin goed te leren dan om verkeerd te beginnen. Als dat gebeurt, zetten verkeerde structuren zich vast. Opnieuw leren vergt dus veel meer tijd.
Tip: Wees niet bang dat een kind in de verkeerde richting wordt bevorderd.
Zelfs als er eigenlijk geen speciale training nodig is, profiteren kinderen ervan en doen ze het meestal beter op latere toetsen dan kinderen die geen speciale training hebben gekregen.
5 Verder lezen over gerichte ondersteuning
No products found.